anluwagi

anluwagi

Pinagmulan ng salita

Anluwagi (1754). Baryasyon: karpintero.

anlalawa

anlalawa

Pinagmulan ng salita

Anlalawa (1754). Baryasyon: gagamba.

angot

angot

Pinagmulan ng salita

Angot (1754). Mga baryasyon: angil o umangil, galit o magalit, ungol o umungol.

ali

ali

Pinagmulan ng salita

Ali (1754). Baryasyon: madrasta.

alamaam

alamaam

Pinagmulan ng salita

Alamaam (1754). Baryasyon: maulap.

aha

aha

Pinagmulan ng salita

Aha (1754). Mga baryasyon: imahinasyon, nais, hangad.

aginit

aginit

Pinagmulan ng salita

Aginit (1754). Mga baryasyon: daing, panaghoy.

agam

agam

Pinagmulan ng salita

Agam (1754). Mga baryasyon: alaala, memorya.

abas

abas

Pinagmulan ng salita

Abas (1754). Baryasyon: balaan.

Baybayin YA

Ang YA sa Baybayin ay simbolo ng yakag at yari, mga gawa o kagagawan. Ang tunog /ya/ ng Baybayin YA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /way/.

Baybayin WA

Ang WA sa Baybayin ay simbolo ng buka ng bibig. Mga bukambibig ngayon sa Filipino:

• "O Wa!" 
• "Wag!" 
• "Wagi!" 
• "Walastik" 
• "Walanjo" 
• "Walangya!"
• "Waley!" 
• "Wapak!" 
• "Wasak!" 
• "Wantusawa" 
• "Waw!"
• "Wawa naman!" 

Ang tunog /wa/ ng Baybayin WA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /dobolyu/.

Baybayin TA

Ang TA sa Baybayin ay simbolo ng tao. Ang tunog /ta/ ng Baybayin TA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /ti/.

Baybayin SA

Ang SA sa Baybayin ay simbolo ng saanman na kinalulugaran. Ang salitang sa sa Tagalog ay tumutukoy sa lokasyon o direksyon ng isang bagay. Ang tunog /sa/ ng Baybayin SA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /es/.

Baybayin PA

Ang PA sa Baybayin ay simbolo ng paalala at pakiusap. Ang salitang pa sa Tagalog ay ginagamit na pang-abay at ipanapakita nito ang pangyayari na may koneksyon sa panahon. Kaya sinasagot ng "PA" ang tanong kung tapos na o nagaganap pa lamang ang isang kilos o bagay. Ang tunog /pa/ ng Baybayin PA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /pi/.

Baybayin NGA

Ang NGA sa Baybayin ay simbolo ng mga ngumanganga o mga ngangangahin. Ang NGA ay makikita sa mga salitang bunganga, panga, ngala-ngala, ngalngal, ngasab, ngatngat, ngawa, at bunga. Ang salitang nga sa Tagalog ay ginagamit na ekspresyon upang pagtibayin ang mga sinasabi. Ang tunog /nga/ ng Baybayin NGA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /en-dyi-ey/.

Baybayin NA

Ang NA sa Baybayin ay simbolo ng nalikha o nilikha at mga nagagawang kilos o bagay. Ang salitang na sa Tagalog ay ginagamit upang bigyan ng diin ang mga gawaing ginagawa sa kasalukuyan, nagawa na, o gagawin pa lamang. Ang tunog /na/ ng Baybayin NA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /en/.

Baybayin MA

Ang MA sa Baybayin ay marka ng katangian o kalidad. Ang ma- na unlapi ay ginagamit kapag binabanggit ang pagmamay-ari o pagkakaroon ng isang bagay. Halimbawa: maalat, mabilog, makisig, madasalin, maganda, mahaba, malaki, mamula-mula, manilaw-nilaw, mapalad, maramdamin, masarap, matalino, mawalain, mayaman. Ang tunog /ma/ ng Baybayin MA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /em/.

Baybayin LA

Ang LA sa Baybayin ay simbolo ng lalaki. Ang tunog /la/ ng Baybayin LA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /el/.

Baybayin HA

Ang HA sa Baybayin ay simbolo ng hangin o hininga. Ang tunog /ha/ ng Baybayin HA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /eyts/.

Baybayin GA

Ang GA sa Baybayin ay simbolo ng paghahambing. Ang ga- na unlapi ay ginagamit kapag pinaghahambing ang mga bagay ayon sa sukat o hugis gaya sa mga salitang ito: gabundok, gabutil, gabuhok, gasuklay. Ang tunog /ga/ ng Baybayin GA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /dyi/.

Baybayin DA

Ang DA sa Baybayin ay simbolo ng daan at direksyon kahit pa ito'y nagiging RA sa mga salitang ganito: doon o roon, dito o rito, diyan o riyan. Ang tunog /da/ ng Baybayin DA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /di/.

Baybayin KA

Ang KA sa Baybayin ay simbolo ng Katagalugan at Katipunan. Ang buong Pilipinas noong panahon na hindi pa nasakop ng mga Kastila ay tinawag na Katagalugan. Ang mga katutubo ay tinawag namang mga Tagalog. Ang tunog /ka/ ng Baybayin KA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /key/.

Baybayin BA

Ang BA sa Baybayin ay tinatawag na simbolo, karakter, titik, at katinig. Ang tunog /ba/ ng Baybayin BA ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles na /bi/. 

Baybayin O/U

Ang O at U sa alpabetong Tagalog [ABAKADA] ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles. Ang simbolo na Baybayin O/U ay tunog /u/, hindi /yu/. Halimbawa: obas o ubas.

Baybayin E/I

 Ang E at I sa alpabetong Tagalog [ABAKADA] ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles. Ang simbolo na Baybayin E/I ay tunog /i/, hindi /ay/. Halimbawa: edad o idad.

Baybayin A

Ang A sa alpabetong Tagalog [ABAKADA] ay bigkas-Tagalog, hindi bigkas-Ingles. Ang tunog /a/ nito ay mababasa sa mga salitang ito: abaka, adobo, aga, ahente, ako, alpabeto, ama, anak, apoy, araw, asal, awa, ayos.

Virama

Noong 1620, isang Prayleng Espanyol na nagngangalang Francisco Lopez ang nagpasok ng virama na may anyong krus /"+"/ sa Sulat Baybayin. Ang virama ay tinatawag ding vowel-killer, kinakansela nito lahat ng tunog ng mga patinig.

Kudlit

Ang mga katinig, na binibigkas nang may kasamang patinig na /a/, ay pwedeng magbago ang tunog kapag dinadagdagan mo ng kudlit, isang diyakritik na marka sa taas o sa baba nito.

Ang tuldok /•/, singsing /ο/, gitling /-/, panipi / '/ atbp. sa itaas ng Baybayin karakter (katinig-patinig) ay lumilikha ng tunog na "e" o "i".

Ang tuldok /•/, singsing /ο/, gitling /-/, prime / '/ atbp. sa ilalim ng Baybayin karakter (katinig-patinig) ay lumilikha ng tunog na "o" o "u".

Abugida

Ang Sulat Baybayin ay isang uri ng abugida o alfasilabaryo na sistemang pagsulat. Ang bawat karakter ay may katinig at patinig na /A/.  

Baybayin Katinig

Ang mga katinig sa Baybayin ay mula sa sinaunang Tagalog kaya bigkas-Tagalog, hindi ito hiram at bigkas-Ingles na /bi/ /si/ /di/ /dzi/ /eyts/ /el/ /em/ /en/ /endzi/ /pi/ /es/ /ti/ /dobolyu/ at /way/.  

Baybayin Patinig

Ang mga patinig A•E/I•O/U sa Baybayin ay hindi bigkas-Ingles ang pagkagamit; ito ay bigkas-Tagalog.

Baybayin

Ang mga sinaunang Tagalog ay gumagamit ng papantig na sistema ng pagsulat, ang Baybayin. Ang Tagalog Baybayin ay may 3 patinig at 14 na katinig.

BAYBAYIN SINTAKS

Ang Baybayin Sintaks ay isang proyekto na may pagmamalasakit sa pagsulong ng napakatandang Baybayin na sistema ng pagsulat. Bilang isang mapagkukunan ng paksang pinag-aaralan, ito ay makatutulong na palaganapin ang wikang Filipino sa paraan ng katutubong Sulat Baybayin.